وبلاگ

زعفران ادویه ای خوشبو، خوشرنگ و درمانگر است که قدمتی طولانی در صحنه‌ی تاریخ دارد. محققین ، تاریخچه زعفران را در دامنه‌های زاگرس ایران و از دوران هخامنشی کشف کرده اند. برخی از افسانه های هندوستان زعفران را ادویه‌‌ای هندی میدانند که ارمغان بهشتی حضرت آدم بوده است که در هند فرود آمده است. اما اگر بخواهیم از افسانه دور شویم بهتر است به باستان شناسان تاریخ تکیه کنیم.
رویشگاه اصلی زعفران، دامنه های زاگرس در ایران به ویژه الوند می باشد. قدیمی ترین اسناد درباره‌ی زعفران از طریق دیواره نگاره‌های یک ستون حکاکی شده در دوران هخامنشیان بدست آمده است. بر روی این ستون نام چند ادویه از جمله زعفران نیز دیده شده است.
همچنین از زعفران به عنوان رنگي طبيعي و پايدار استفاده ميشده و در هنرهاي اصيل ايراني همچون تذهيب، تحرير، تزئين نسخ خطي، ترسيع، تشعير و قالي بافي كاربرد فراواني داشته است. در كتب خطي و در خوشنويسي هاي مختلف اساتيد بزرگ از زعفران به عنوان يك مركب ارزشمند و بادوام استفاده ميكردند علاوه بر اين در نوشتن ادعيه مورد اعتقاد مردم بر پارچه پوستهاي مختلف به كار رفته است. در عصر حاضر نيز از زعفران در نقاشي و مجسمهسازي و … استفاده ميشود.
گونه وحشي زعفران با نام گويشي «جو قاسم» كه در منابع لغت فارسي به نام «كركميسه» ياد شده است، شباهتهايي تام و تمام با گياه زعفران معمولي دارد. در ادامه نکات بیشتری درباره‌ی تاریخچه زعفران گفته شده است.

تاریخچه زعفران از جهت لغوی و نام های مختلف آن

نام علمی زعفران کروکوس ساتیوس می باشد و از خانواده زنبقیان محسوب می شود. در بعضی از منابع اینگونه آمده که کلمه کروکوس از کریکوس گرفته شده است و این واژه (کریکوس) برای منطقه ای در نواحی سیلیسا در نواحی شرقی مدیترانه می باشد. تاریخچه زعفران در منابع پهلوی به پارسی( كركم ) شناخته شده است. واژه زعفران، کلمه ای عربی است و شاید هم معرب باشد

وجه تسمیه در تاریخچه زعفران چیست؟

همانطور که می دانید استفاده بیش از حد زعفران برای بانوان باردار باعث سقط جنین خواهد شد لذا ایرانی ها خصوصا نواحی شرق کشور (که در آن زمان شرق ایران، نواحی افغانستان و تربت جام و خواف را شامل بوده) زعفران را با نام زه پران و زاپران می شناختند چرا که این دو واژه به معنای سقط جنین می باشد.
همچنین باید دانست که در همان مناطق، کلمه سافران نیز استفاده می شده است. که اینجا احتمالی که به نظر می رسد آن است که واژه زاپران تدریجا به سافران تبدیل شده. (که در اصطلاحات ادبی این واقعه را قلب حروف می گویند.) در نتیجه واژه انگلیسی زعفران که سافران (saffron) باشد از یک کلمه فارسی به وجود آمده است.

تاریخچه زعفران و جایگاه ایران

ایران، مبداء زعفران جهان

برخی از محققین معتقدند که خاستگاه زعفران جهان، ایالت ماد ایران می باشد. ولی در مقابل آنها عده ای دیگر از محققین محدوده ی بیشتری را مبداء زعفران جهان می دانند که آن محدوده شامل ایران، آسیای صغیر، ترکیه و یونان می شود. در هر صورت ایران خاستگاه زعفران هست چه منحصرا و چه مشترکا.

گسترش زعفران در سطح جهانی

جالب است بدانید که این ایرانی ها بودند که جهانیان را با زعفران و خواص آن آشنا کردند چراکه آنها به مناطق مختلفی از جهان همچون چین، روم، یونان و کشور های عربی زعفران را فرستادند و آنان را با این گیاه فوق العاده آشنا کردند. بعلاوه ایرانیان در سده اول تا سده چهارم هجری قمری، طریقه کاشت زعفران را به مسلمانان محدوده مدیترانه آموزش می دادند.

اولین زمین زراعتی زعفران و اولین کشاورزان زعفران در جهان

ایرانیانی که به خاطر معاویه به حوالی شام تبعید شده بودند در همان محدوده کشت زعفران را برای اولین بار در جهان شروع کردند.
و به مرور، این زراعت گسترش یافت و به اندلس، سیسیل و شمال آفریقا نیز سرایت کرد و در این نواحی هم به کشت زعفران پرداخته شد.
همچنین خوب است بدانیم که در رواج یافتن کشت زعفران، اقوام ایرانی ای مثل بنی طبری و رستمیان نیز تاثیر قابل توجهی داشتند